Blikvanger

De Alkmaarse watertoren is in 1899-1900 gebouwd en was, nog meer dan nu, een blikvanger van jewelste. Architect A. Holmberg de Beckfelt gaf de toren kantelen, waardoor het gebouw sterk deed denken aan de burcht in het stadswapen van Alkmaar. De ingenieur naast de architect was J.C. Franken. De metselaars moesten bij de bouw maar liefst 500.000 stenen verwerken en – het staat zo simpel in het bestek van de toenmalige Alkmaarse Waterleiding maatschappij – de aannemer moest erop rekenen dat hij 65.000 kg staal van het station moest aanvoeren en ter plaatse monteren. En dat was alleen nog maar het staal voor het hoogreservoir vanaf 22 meter boven de vloer tot aan 28 meter. Geen kleinigheid, want het klinkwerk moest dicht zijn én blijven. Het reservoir, gemaakt van 1 cm dik plaatstaal kon 800.000 liter water bevatten. Het water werd vooral ’s nachts omhoog gepompt vanuit de duinen bij Bergen. Deze watervoorraad zorgde voor een constante druk op het waterleidingnet. En was een buffervoorraad bij calamiteiten.

Wees zuinig

Zelfs 800 kuub water blijkt snel verbruikt te kunnen zijn. In januari 1947 in een periode van extreme kou, sprakeen lokale krantenredactie de bevolking vermanend toe: ‘Wees zuinig!’ De watertoren van Alkmaar bleek na een paar dagen van strenge vorst totaal leeg te zijn. En het volk kreeg de schuld. Uit angst voor een bevroren waterleiding en alle nadelige gevolgen van dien had een groot aantal inwoners van het gebied van midden Noord-Holland de kranen laten lopen … Ziekenhuizen, fabrieken en hele woonwijken in Alkmaar waren plotseling verstoken van drinkwater. Aan de Bergerweg was in 1956 de tunnel onder het spoor aangelegd.

Een jaar later, in 1957, stond de buurt weer op zijn kop door de ingrijpende renovatie aan de kop van de watertoren. De ingemetselde staalconstructie voor het hoogreservoir was zodanig door corrosie aangetast, dat hele stukken staal waren doorgeroest. Met de verbouwing verdwenen de bakstenen kantelen. Alleen de verticale betonnen pilaren in de huidige kop doen nog enigszins denken aan het oorspronkelijke ontwerp. Toen de PWN midden jaren tachtig de toren niet langer nodig had voor de drinkwatervoorziening kwam deze in de verkoop.

In 1990 is de toren aangekocht door industrieel ontwerper Niko Hoebe en visagiste Anneke Looijesteijn. Sinds 2015 is de toren in eigendom ingenieursbureau CLAFIS Ingenieus. En eigenlijk is de Alkmaarse watertoren ook van de omringende buurt. De betrokkenheid blijkt wel uit de naam: Buurtvereniging de Watertoren. In 2010 tijdens het honderdjarig jubileum van de Watertorenbuurt was de bijbehorende tentoonstelling – hoe kan het anders – georganiseerd in de toren.